JavaScript (JS) là ngôn ngữ lập trình cơ bản, khởi nguồn của nhiều chức năng và ứng dụng web từ loại đơn giản tới phức tạp. Mặc dù hiện nay có rất nhiều ngôn ngữ lập trình web ra đời, tuy nhiên không thể nào chối bỏ, JavaScript luôn là một lớp tường thành vững chãi, là ngôn ngữ lập trình quan trọng mà bất kỳ nhà phát triển nào cũng cần phải biết. Để biết thêm thông tin JavaScript là gì cũng như tầm quan trọng ngôn ngữ phát triển web như thế nào, hãy cùng LovaWeb đi sâu khám phá qua bài chia sẻ dưới nhé.
Cấu trúc bài viết:
- Sự hình thành và hiện trạng JavaScript
- Cách thức hoạt động
- Ưu – nhược khi thiết kế website với JavaScript
- Ứng dụng nổi bật
Định nghĩa JavaScript là gì?
JavaScript là ngôn ngữ lập trình được Brendan Eich đưa ra vào khoảng năm 1995. Nó có công dụng hỗ trợ chuyển đổi website ở tình trạng tĩnh thành động, tạo trải nghiệm giúp tối ưu hoá hiệu năng máy chủ và tăng cao trải nghiệm người dùng.
Nhiều người hay nhầm rằng JavaScript phát triển dựa trên ngôn ngữ Java. Tuy nhiên, sự thật không phải vậy, ngôn ngữ Script được đổi lại dựa theo Java với mục tiêu lôi kéo sự chú ý của người dùng đối với ngôn ngữ mới này như thể là sự hấp dẫn của Java thời xưa mà lại thôi.
Tuy nhiên, cho tới bây giờ thì JavaScript vẫn hoạt động ở cấp độ trình duyệt, trong không gian nhúng (client – side) mà Java cũng được nhắc đến là ngôn ngữ đa nền tảng, chạy được trên nhiều hệ thống máy chủ, chương trình web hay các ứng dụng điện thoại di động
Phương thức mà JavaScript hoạt động
Thông thường, các nhà phát triển sẽ tạo file để nhúng trực tiếp code vào file HTML hoặc gọi trực tiếp từ HTML của website.
Khi bạn truy vấn, trình duyệt sẽ tự tìm file JavaScript được gọi trực tiếp từ phần code nhúng trực tiếp trong HTML của website. Các đoạn code đó sẽ được thực thi ngay trên trình duyệt của người dùng. Đó cũng là lí do tại sao ngôn ngữ Script thường được gọi là ngôn ngữ chạy trên máy người dùng (client – side) thay vì máy chủ.
Website thiết kế với JavaScript
Một website sẽ có 3 thành phần căn bản sau: HTML, CSS và JavaScript. Trong đó, HTML quy định màu sắc và kết cấu, CSS quy định kích thước, kiểu dáng, font text, . .. Hầu hết những sửa đổi của HTML và CSS chỉ được hiển thị dưới định dạng động, chỉ bao gồm những thao tác với cử chỉ đơn giản như quay màn hình, ấn nháy máy, hiển thị dữ liệu đầu vào hợp lệ, gửi thông báo người dùng, . ..
Tất cả những thao tác đều được chuyển từ dạng tĩnh sang động cần đến yếu tố số 3 là JavaScript. 3 yếu tố trên phối hợp với nhau tạo thành website hoàn thiện với thiết kế (UI) cùng trải nghiệm người dùng (UX) chất lượng.
Đặc biệt, với sự phát triển không ngừng nghỉ của kỹ thuật công nghệ thông tin, HTML và CSS đã được hoàn thiện lên khá nhiều.
Thay vì sử dụng JavaScript, những nhà phát triển web có thể sử dụng HTML và CSS nhằm tạo những hình ảnh sống động. Tuy nhiên, nếu có JavaScript thì hoạt động thiết kế có thể đơn giản và ít tốn kém thời gian hơn khá nhiều. Bởi vậy cho đến hiện nay, JavaScript vẫn đang khá được ưa thích.
Ưu điểm khi thiết kế website với JavaScript
Vậy nó có ưu thế gì khiến Script trở nên trụ cột của một website hiện nay, trở thành ngôn ngữ phát triển website phổ biến nhất toàn cầu sau khoảng 20 năm ra đời?
Đối với chủ sở hữu website và người thiết kế trang web
Tiết kiệm băng thông máy chủ vì JavaScript chạy trên máy tính của người dùng.
JS sử dụng để thiết kế website có thể giúp tiết kiệm băng thông máy chủ rất nhiều vì chúng được chạy ngay trên máy tính của người dùng. Đây cũng là ý định đầu tiên của ông Brendan Eich khi tạo ra bộ JavaScript. Đặc biệt là với hoàn cảnh trước đây, các hệ thống máy chủ lớn thường chiếm diện tích rất nhiều, làm tốn kém khá nhiều tiền bạc đối với mỗi công ty.
Bởi vậy, mỗi đoạn Script sau sẽ được thực thi trên trình duyệt người dùng nhằm tối ưu hoá hiệu năng, gia tăng dung lượng máy chủ và tiết kiệm diện tích băng thông.
Linh hoạt sử dụng, tương tác tốt
Để thực thi, trình duyệt web chỉ cần tải file JavaScript về máy chủ ở một miền riêng rồi nhúng trực tiếp Script vào file HTML của website và chạy chứ không cần tải lại file Script. Bởi vậy, JS có thể chạy được trên tất cả những trình duyệt thông dụng hiện nay từ Cốc Cốc, Chrome, Firefox, Microsoft, Safari, . ..
Không những vậy, đa số các trình duyệt web còn có cài đặt thêm phần mềm thông dịch ngôn ngữ JavaScript, giúp người dùng có thể sử dụng ngay mà không tốn công sức tải xuống trình duyệt, tiết kiệm thời gian thực thi những tính năng của JavaScript. Điều này rất thuận tiện đối với người dùng nếu không có mạng internet.
Dễ dàng kiểm tra và xử lý vấn đề
Với lợi thế khi có nhiều trình duyệt trợ giúp nên việc kiểm tra cùng xử lý vấn đề gặp yêu cầu cũng dễ dãi hơn bao giờ hết. Đa số những trình duyệt web hiện giờ điều có cài đặt sẵn những phần mềm xử lý lỗi JavaScript trong bảng điều khiển trình duyệt. Đặc biệt hơn nữa, các trình biên dịch xử lý vấn đề còn có chức năng Break point nhằm kiểm tra nếu hoạt động tốt thì ghi chú để xem lại khi hoạt động.
JavaScript có giao diện dễ dàng sử dụng với những thao tác đơn giản cho nên việc tìm cách giải quyết, xử lý các vấn đề cũng dễ dàng hơn khá nhiều.
Tạo được nhiều hiệu ứng đẹp mắt cùng tính năng hữu ích nhằm hỗ trợ người dùng
Ưu điểm nổi trội của JavaScript khiến nhiều người yêu thích thú nữa là tính năng tạo ra những hiệu ứng sinh động, bắt mắt với những tính năng hay ho. Những hiệu ứng tưởng chừng nhàm chán và khô khan sẽ được JavaScript "biến hoá" trở nên sinh động và thu hút hơn bao giờ hết.
Tính năng linh hoạt, có thể tuỳ biến nhiều tính năng, phục vụ yêu cầu thiết kế website cũng như mục đích sử dụng của người dùng khi cần. Không chỉ có những cải thiện và tính năng tuyệt vời, khi vào tay những chuyên gia lập trình viên lão luyện, JavaScript còn phát huy được những chức năng tinh tế và phục tạp của mình, cụ thể là khi sử dụng chúng cho việc tạo ra web app khổng lồ với vô số chức năng.
Đối với người dùng website
Website sử dụng ngôn ngữ lập trình có thể cho phép người dùng có thêm những lựa chọn tuyệt vời hơn nữa. Khi truy cập vào website, bạn sẽ ngay lập tức cuốn hút với các tính năng thú vị, hình ảnh bắt mắt, chức năng nổi bật, phản hồi nhanh cùng bình luận tích cực. Nhờ có các tính năng như vậy nên người dùng sẽ thấy thoải mái, hứng thú và tin tưởng lựa chọn web hơn nữa.
Nhược điểm của việc thiết kế web với JavaScript
Hiển nhiên, bất kỳ ngôn ngữ lập trình nào cũng thế, cũng sẽ có các nhược điểm đính kèm.
Đối với quản trị viên website/người thiết kế:
Các tính năng JavaScript có thể không chạy được
Một số trình duyệt không cho phép hoặc vô hiệu hoá JavaScript thì một vài tính năng của ngôn ngữ lập trình Script có thể không hoạt động được. Khi ấy, bạn có thể làm theo một vài bước dưới đây:
Thay thế JavaScript với HTML, CSS hoặc một vài phần của website (nếu được)
Kiểm tra lại website khi chạy không có JavaScript sẽ hiển thị thông báo yêu cầu người dùng kích hoạt JavaScript nhằm có được trải nghiệm tuyệt vời hơn.
Thông báo cho người dùng thấy website cần JavaScript nhằm sử dụng một vài tính năng đặc biệt nào đó.
JavaScript sẽ triển khai khác nhau tuỳ theo trình duyệt và thiết bị người dùng
Mặc dù quen thuộc với câu tục ngữ "Có một Script chạy bất kỳ lúc nào" tuy nhiên trên thực tế thì việc chạy JavaScript trên các trình duyệt là không như nhau. Điều này khác tuỳ thuộc theo cấu hình và tuỳ chỉnh của từng thiết bị, trình duyệt. Do đó đôi lúc bạn có thể gặp một vài lỗi tính năng hoặc giao diện website không nhất quán.
Vì vậy, bạn cần kiểm tra, chạy thử nghiệm website trên nhiều trình duyệt và hệ điều hành khác nhau nhằm có thể nhanh chóng xử lý những vấn đề phát sinh.
Đối với người sử dụng
Ảnh hưởng đến hiệu năng thiết bị
JavaScript được thiết kế ra nhằm hạ tải trọng server, khi ấy, phần trọng trách quá tải chắc chắn sẽ thuộc về phía người dùng. Bởi vậy, khi có rất nhiều việc cần xử lý hoặc hiệu ứng JavaScript quá mạnh có thể tác động tới hiệu năng thiết bị người dùng. Bởi vậy, nhà phát triển thiết kế website cần tối ưu hoá code, sử dụng các file JavaScript nhẹ nhằm giảm thiểu quá tải cho thiết bị của người dùng.
Dễ bị đánh cắp thông tin, cài mã độc hại tấn công thiết bị người dùng
Với khoảng 90% số website hiện sử dụng JavaScript như ngôn ngữ lập trình chính đã khiến cho trình duyệt thành con mồi béo bở của giới hacker. Chưa hết, ngôn ngữ JavaScript cũng tồn tại rất nhiều sơ hở trong bảo mật. Điều này tạo thành rủi ro cao cho việc đánh cắp thông tin và cài mã độc.
Điều nguy hại hơn hết là các loại mã độc hại có thể được cài đặt trên các thiết bị hoặc trình duyệt của người dùng. Nếu bị xâm nhập các hacker có thể nhanh chóng ăn cắp thông tin, giành toàn quyền điều khiển người dùng với ý đồ xấu xa.
Bởi vậy, nhu cầu đưa ra là các nhà phát triển web sử dụng JavaScript cần cải tiến hệ thống bảo mật, liên tục rà soát, kiểm tra và nâng cấp phần mềm sửa lỗi bảo mật. Đây cũng là điều được những chuyên gia thiết kế website của LovaWeb quan tâm, chú ý làm tốt nhất nhằm tạo độ tin cậy tối đa với trình duyệt người dùng.
JavaScrip có điểm nổi bật gì với thiết kế website ?
Với việc cải thiện và phát triển không ngừng nghỉ, ngày nay JavaScript đã có thể làm được những công việc khó khăn, thách thức hơn, tăng tương tác và trải nghiệm người dùng thú vị hơn. Dưới đây là một vài ứng dụng phổ biến của ngôn ngữ lập trình JavaScript
Chỉnh sửa lỗi giao diện, cải thiện phần hiển thị
JavaScript có chức năng nhận dạng trình duyệt của người dùng và những thông tin về ứng dụng trình duyệt, kích thước màn hình, . .. Những thông tin trên giúp cải thiện được góc quan sát, sắp xếp giao diện website khoa học hơn, góp phần hỗ trợ hiệu quả vào việc thiết kế thích ứng (responsive design).
Ngoài ra, một vài tính năng hiển thị được thiết kế trên CSS3 có thể không tương thích trình duyệt web. Tuy nhiên, vấn đề này có thể khắc phục bằng việc thay JavaScript vào.
Tạo hiệu ứng sống động, hấp dẫn cho người dùng
Với một website tĩnh những hiệu ứng sẽ là một phần không thể nào thiếu. Hiệu ứng của các bài đăng, tiêu đề trang hay phông nền chuyển sang những menu khác lạ, kể cả khi chuyển qua những khung ảnh khác hay một album cũng cần có các hiệu ứng thú vị nhằm tạo độ thu hút trên trang web.
Những hiệu ứng và hoạt cảnh sẽ tạo một diện mạo mới cho website hiện đại, mang lại những tương tác mới lạ, thú vị hơn.
Những hiệu ứng trên bạn có thể tạo với CSS 3. Nhưng JavaScript có thể giúp biến hiệu ứng trở nên đẹp mắt, đem đến trải nghiệm sống động và chân thực hơn.
Cải thiện tính năng tương tác với trải nghiệm người dùng
Bên cạch việc đổi hiệu ứng, cũng có khá nhiều tính năng thú vị khác nữa:
Tính năng giỏ hàng:
- Tính năng giỏ hàng dùng trên website bán hàng online. Với tính năng này, bạn không cần phải ghi chú lại các mặt hàng cần mua một cách thủ công vào giấy và viết. Chúng sẽ hữu ích nếu được bán đính cùng với các mã giảm giá và khuyến mãi khác nhau. Tất cả sẽ được gói gọn gàng trong tính năng giỏ hàng. Bạn sẽ ngay lập tức nắm được bản thân cần thanh toán bao nhiêu tiền cũng tương tự tất cả thông tin mua hàng trước khi thanh toán.
Tính năng theo dõi người dùng:
- Khi bạn gõ tên người dùng muốn truy cập, JavaScript có thể ngay lập tức quét qua dữ liệu xem lịch sử mua chỗ của người dùng.
- Tính năng trên là rất tự động và tức thì, bạn không cần tải load trang, truy vấn dữ liệu, các việc mà HTML, CSS không làm được.
Tính năng gợi ý dựa trên công cụ search:
- Với tính năng gợi ý tìm kiếm, Google sẽ tự động nhận dạng, tính xem bạn đang cần tìm kiếm gì và đưa ra một list gợi ý phù hợp nhất.
Tính năng cập nhật liên tục:
- Không cần mất thời giờ tải xuống, trang có thể tự động update những thông tin và tính năng mới nhất về phần mềm, web.
Tính năng xem video:
- Để có thể xem được video trên web thì yêu cầu trình duyệt bắt buộc phải có JavaScript, dù cho video được lưu trong máy tính hay là bất cứ thiết bị nào.
Tự động hoá
Mọi ứng dụng ngày càng trở nên thông minh và thú vị hơn khi video được cập nhật một cách tự động. JavaScript chỉ thực thi các thao tác đã được lập kế hoạch trước ngay khi người dùng vừa đăng nhập vào trang web.
Bên cạnh đó, muốn sử dụng được những mã lệnh của JavaScript chúng ta cũng cần có một số yêu cầu phức tạp khác như nhấp đúp vào khu vực chỉ định, hoặc là không di chuyển, làm việc theo khoảng thời gian.
Ứng dụng sẽ chỉ hoạt động với JavaScript mà không có với CSS. Một thí dụ thường gặp là những website game. Bạn sẽ không thể tự làm website game với HTML và CSS. Bởi chỉ có JavaScript mới làm được những thao tác như thanh vuốt, trỏ tay, nhấn bàn phím người dùng. Đồng thời, việc chỉnh sửa thông tin trong game cũng không cần tải lại trang khi sử dụng JavaScript.
Trên đây là một vài thí dụ điển hình cho những ứng dụng của JavaScript đối với thiết kế website. Từ khái thác JavaScript là gì và thông tin do LovaWeb chia sẻ có thể hiểu được, việc ứng dụng JavaScript để thiết kế web mang lại khá nhiều tiện ích, đặc biệt là những công cụ giúp cải thiện các tính năng tương tác, trải nghiệm người dùng tốt.
Các công ty thuộc ngành thiết kế đã nhờ đến sức mạnh của JavaScript để chế tạo nên các website đẹp mắt, ưu việt. Nhất là trong thời đại ngày nay, phần lớn thiết kế website vẫn được xem là một ứng dụng trên web. Với ý nghĩa như vậy, JavaScript cũng là nền tảng của web app hiện nay, được sử dụng rộng rãi hàng ngày từ Gmail, Google docs, Google Calendar, . ..
Nếu trình duyệt không cho phép hoặc vô hiệu hoá tính năng JavaScript chắc chắn bạn không thể nào sử dụng được những app trên, đặc biệt là những trang mạng xã hội như Youtube, Instagram, . .. Thiếu JavaScript, công việc sẽ trở nên rắc rối hơn khá nhiều!
